Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, 40 χρόνια μετά

Το σπουδαίο του έργο και ο βίαιος θάνατός του δεν σταμάτησαν να απασχολούν τον κόσμο. Οι διανοούμενοι, οι σκηνοθέτες, σκύβουν πάνω στα κείμενα και τις ταινίες του.

Όταν έφτασε η αστυνομία, στην αμμώδη παραλία της Όστια, βρήκε ένα σώμα με βαθιές πληγές, κακοποιημένο και με σημάδια από ρόδες αυτοκινήτου, με τα όργανα διαλυμένα. Λίγο πιο μακριά, συλλαμβάνουν ένα νεαρό που τρέχει με μια Alpha Romeo με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η άδεια του αυτοκινήτου του, γράφει Πιερ Πάολο Παζολίνι.

Ο νεαρός οδηγός είναι ένα αγόρι που εκδίδεται, ο Πίνο Πελόζι, 17 ετών. Ομολογεί τη δολοφονία του Παζολίνι.

Της Αργυρώς Μποζώνη

Η παγκόσμια κοινή γνώμη συνταράζεται από τη φριχτή δολοφονία ενός από τους πιο διάσημους σκηνοθέτες της Ιταλίας και του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, μιας προσωπικότητας με ισχυρή πολιτική άποψη και κύρος.

Ο Πίνο Πελόζι εκτείει την ποινή του και μετά από 20 χρόνια αλλάζει την κατάθεσή του. Μιλά για συμμορία που τον κακοποίησε βάναυσα και με σαδισμό. Η μετά από δύο δεκαετίες ανασκευή της τότε κατάθεσής του συμφωνεί με την άποψη πολλών δημοσιογράφων και ερευνητών που δεν πίστεψαν ποτέ ότι το τέλος του Παζολίνι, μπορούσε να αποδοθεί σε σεξουαλικό έγκλημα. Ήταν μια πολιτική δολοφονία, από τις πολλές που έγιναν εκείνη την εποχή. Και μόλις πριν από πέντε χρόνια, το 2010, ο πρώην δήμαρχος της Ρώμης ζητά να ανοίξει πάλι η υπόθεση της δολοφονίας του.

Δίπλα στο όνομα Πιερ Πάολο Παζολίνι, η ιδιότητα σκηνοθέτης είναι λίγη. Ήταν συγγραφέας, ηθοποιός, ποιητής, δημοσιογράφος, φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος, γλωσσολόγος, θεατρικός συγγραφέας και ζωγράφος. Αληθινά αναγεννησιακός καλλιτέχνης, ο Παζολίνι γεννήθηκε στη Μπολόνια τη χρονιά που ανέβηκε ο Μουσολίνι στην εξουσία, το 1922. Γιός στρατιωτικού και δασκάλας μετακινείται με την οικογένειά του από πόλη σε πόλη.

«Την εποχή εκείνη τα πήγαινα ακόμα καλά με τον πατέρα μου. Ήμουνα ιδιαίτερα πεισματάρης και καπριτσιόζος, αλλά κατά βάθος καλός. Με τη μητέρα μου ήμουνα, όπως και σ' όλη μου τη ζωή, δεμένος με μια παθιασμένη αγάπη χωρίς ελπίδα».

Ίσως η παιδική ηλικία είναι η μόνη περίοδος κατά την οποία ο Παζολίνι έχει μια σχετικά αρμονική σχέση με τον πατέρα του. Ο μικρός Πάολο γράφει ποιήματα από επτά ετών. Σε ηλικία 20 ετών εκδίδει με δικά του χρήματα, ενώ είναι φοιτητής στο πανεπιστήμιο, την ποιητική συλλογή «Ποιήματα στην Καζάρσα», γραμμένα στη διάλεκτο του Φριούλι. Κανείς δε μπορούσε να φανταστεί τότε, ότι η Καζάρσα, το Φριούλι, θα ήταν η τελευταία του κατοικία τρεις δεκαετίες αργότερα.

Το 1945 δολοφονείται ο αδερφός του. Το πένθος και η αίσθηση της απώλειας αποτυπώνονται σε όλα του τα έργα αλλά κυρίως στα δυο μυθιστορήματα που γράφει Τα Παιδιά της Ζωής και το Μια Ζωή Γεμάτη Βία. Η σχέση με τον νεκρό αδερφό αλλά και αυτή με την μητέρα του σφραγίζουν όλη την μετέπειτα δημιουργία του.

Ο Παζολίνι περνά όλα τα νεανικά του χρόνια μέσα σε μια αμόλυντη ζωή της αγροτικής Ιταλίας. Την παρατηρεί με τον τρόπο και την τρυφερότητα με την οποία παρατηρούσε και το προλεταριάτο των συνοικισμών της Ρώμης. Αυτός ο περιθωριακός σκληρός κόσμος τον συνεπαίρνει. Είναι ό,τι πιο αυθεντικό μπορεί να συναντήσει. Εμπνέεται από έναν κώδικα ζωής που προσεγγίζει με περιέργεια, λαιμαργία, πυρετώδη δημιουργικότητα.

Ο Παζολίνι μετακομίζει με την μητέρα του στη Ρώμη το 1948. Τα πρώτα χρόνια είναι δύσκολα. Δηλώνει μαρξιστής και αντιφασίστας. Δε διστάζει να επιτεθεί με την αρθρογραφία του σε ότι θεωρεί συντηρητικό και μονόπλευρο. Κάνει την πρώτη του συγγραφική επιτυχία το 1955 με το μυθιστόρημα Τα Παιδιά της Ζωής, ενώ είναι συνεργάτης φιλολογικών περιοδικών.

Ο Παζολίνι υπήρξε ένας θαρραλέος άνθρωπος, ένας τολμηρός δημιουργός που δε δίστασε να συγκρουστεί με την εξουσία. Στην συντηρητική κοινωνία της καθολικής μεταπολεμικής Ιταλίας δεν έκρυψε ποτέ την ομοφυλοφιλία του. Μίλησε ανοιχτά για την σημασία της σεξουαλικότητας και του έρωτα, έκανε τις εμμονές του τέχνη. Σε μια Ιταλία φοβισμένη, στην οποία κυριαρχούσε ο φόβος της αλήθειας, ο Παζολίνι με το ποιητικό και προφητικό έργο, με τις ταινίες και τα κείμενά του συνέθετε ένα σύμπαν, που άφησε ως παρακαταθήκη σε διανοούμενους, ελεύθερους πολίτες και καλλιτέχνες.

Το μόνο είδωλο του Παζολίνι ήταν η πραγματικότητα, όπως έλεγε ο ίδιος. Από την πρώτη του ταινία, το Ακατόνε, που γύρισε το 1961, και στη συνέχεια με το «Μάμα Ρόμα» με την σπαρακτική Άννα Μανιάνι στο ρόλο της μάνας - πόρνης και το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον ήταν ένας άμεσος εκφραστής της αλήθειας, πάντα προκλητικός και αιρετικός. Είναι ο σκηνοθέτης του παγκόσμιου κινηματογράφου που συνέδεσε όσο άλλος κανένας τον κυνικό κόσμο και τα ανεξιχνίαστα πάθη με την ποιητικότητα.

Το νήμα της ζωής του κόπηκε λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση της ταινίας του Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα, μια ταινία που λογοκρίθηκε, επικρίθηκε, θύμωσε το κοινό, αλλά σήμερα αποτελεί ένα προφητικό αντιφασιστικό σχόλιο.

«Μα αυτή ήταν η επιδίωξή μου», έλεγε ο Παζολίνι. «Να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου. Ύστερα θα πει πως πρόκειται για ένα πορνό. Αυτό είναι μια βολική εξήγηση. Μερικοί όμως μπορεί να ξανασκεφτούν. Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες. Μας σπρώχνει στον ολοκληρωτικό αφανισμό».

Η ομορφιά των «σκουπιδιών» του ιταλικού λαϊκού περιθωρίου στάθηκε μοιραία για τον μεγάλο δημιουργό. Έλεγε πώς «Ο θάνατος καθορίζει τη ζωή που έζησες». Κανένας θαυμαστής του έργου του δε θα συμφωνήσει με τη ρήση του. Σήμερα, 40 χρόνια αργότερα, που εξακολουθεί να εμπνέει με την μοναδική κληρονομιά που μας άφησε.

ΠΗΓΗ: thetoc